ประวัติน่ารู้ของ “วันไหว้พระจันทร์” เทศกาลสำคัญของคนเชื้อสายจีน

วันไหว้พระจันทร์ของทุกปี ตรงกับวันขึ้น 15 ค่ำเดือน 8 ตามปฏิทินจันทรคติของจีน สำหรับวันไหว้พระจันทร์ประจำปีนี้ ตรงกับวันอังคารที่ 21 ก.ย. 2564 นับว่าเป็นเทศกาลที่คนเชื้อสายจีนให้ความใส่ใจ มีประวัติภูมิหลังที่น่าดึงดูดเช่นไร ติดตามได้จากบทความนี้

รู้จัก “วันไหว้พระจันทร์” สำคัญเช่นไร เพราะอะไรคนจีนจะต้องไหว้พระจันทร์?
วันไหว้พระจันทร์ หรือในภาษาจีนเรียกว่า “ต้องชิวเจี๋ย” (中秋节)หมายถึงเทศกาลกลางฤดูใบไม้ร่วงของจีน จัดขึ้นเพื่อเฉลิมฉลองการเก็บเกี่ยวผลผลิต ทำให้ในตอนเทศกาลไหว้พระจันทร์ มักมีการจัดงานครึกครื้นเพื่อขอบคุณมากสิ่งต่างๆที่บันดาลให้การเพาะปลูกราบรื่น ได้ผลผลิตที่น่าพึงพอใจ

ส่วนปัจจัยที่คนจีนจะต้อง “ไหว้ขอบคุณมากดวงจันทร์” ในคืนเดือนเพ็ญ เนื่องจากมั่นใจว่า ดวงจันทร์มีอิทธิพลต่อน้ำขึ้น-น้ำลง ตามวิถีสังคมเกษตรกรรมของชาวจีนในสมัยก่อน การไหว้เทพเทวดาแห่งดวงจันทร์ ก็เลยเป็นการแสดงความเคารพและความขอบคุณมากนั่นเอง

นอกนั้น ในคืนเดือนเพ็ญ ดวงจันทร์จะมีลักษณะเป็นทรงกลมเต็มดวง สามารถสื่อความหมายถึงความพร้อมเพรียง รักใคร่สามัคคีของคนที่อาศัยอยู่ภายในครอบครัวได้อีกด้วย ทำให้เมื่อถึงเทศกาลไหว้พระจันทร์ของทุกปี ชาวจีนจะนิยมใช้เวลาอยู่พร้อมหน้ากับครอบครัว นับว่าเป็นช่องทางที่ญาติจะได้เจอหน้า และทำกิจกรรมต่างๆด้วยกัน
ประวัติความเป็นมาวันไหว้พระจันทร์ ตำนานความศรัทธาจากรุ่นสู่รุ่น
ความศรัทธาเกี่ยวกับประวัติความเป็นมาวันไหว้พระจันทร์ที่โด่งดังสูงที่สุดคือ “นางฟ้าฉางเอ๋อเหินสู่ดวงจันทร์” (嫦娥奔月) ตำนานเทพปกรณัมของจีนที่เล่าว่า เมื่อนานมาแล้ว โลกมีดวงอาทิตย์ถึง 10 ดวง ทำให้แผ่นดินร้อนระอุ ไม่มีความอุดมสมบูรณ์ ทำให้ “โฮ่วอี้” ชายผู้มีฝีมือแม่นยำสำหรับในการยิงธนู อาสาขจัดทุกข์ให้ชาวโลกด้วยการยิงธนูพุ่งเข้าใส่พระอาทิตย์ จนกระทั่งเหลือพระอาทิตย์เพียงแต่ 1 ดวง นับตั้งแต่นั้นเขาก็กลายเป็นวีรบุรุษที่ผู้คนนับถือ

ต่อมาโฮ่วอี้ได้แต่งงานกับหญิงงามนาม “ฉางเอ๋อ” วันหนึ่งระหว่างที่ทั้งคู่เดินทางขึ้นยอดดอยลุกนหลุน ได้รับยาอายุวัฒนะมาจากฮองเฮาแห่งสรวงสวรรค์ แม้คนไหนกินแล้วจะกลายเป็นเซียน หรือเทพที่เหาะเหินเดินอากาศได้ แม้กระนั้นทั้งคู่ตกลงใจเก็บยาไว้กับตัว และดำเนินชีวิตเป็นมนุษย์อย่างเช่นเดิม

ข่าวสารถึงหู “เผิงเหมิง” ศิษย์ของโฮ่วอี้ที่คิดหักหลังคุณครู ด้วยการบังคับขู่ให้ฉางเอ๋อมอบยาอายุวัฒนะให้ในวันที่โฮ่วอี้พาลูกลูกศิษย์คนอื่นๆไปล่าสัตว์ ฉางเอ๋อก็เลยตกลงใจรับประทานยาอายุวัฒนะเองจนกระทั่งหมด ทำให้ร่างลอยขึ้นเหนือพื้นดิน เหาะเหินสู่สรวงสวรรค์ แม้กระนั้นฉางเอ๋อยังอาลัยสามี ก็เลยเลือกไปเป็นเทพที่ดวงจันทร์แทน เนื่องจากอยู่ใกล้โลก เมื่อมองดูลงมาจะได้มองเห็นสามี

เมื่อโฮ่วอี้กลับมาทราบเรื่องก็ร้องไห้เศร้าใจเป็นอย่างมาก ก็เลยแหงนขึ้นมองดูดวงจันทร์ ตะโกนเรียกชื่อเมีย และมองเห็นเงาคล้ายรูปร่างของฉางเอ๋อในดวงจันทร์สว่างไสวออกมา ต่อมาราษฎรก็ได้จัดพิธีไหว้ดวงจันทร์ เพื่อเป็นการแสดงความเคารพต่อนางฟ้าฉางเอ๋อ ให้ช่วยปกป้องและปกปักรักษาให้ชีวิตร่มเย็นเป็นสุข กลายเป็นสิ่งที่ทำให้เกิดเทศกาลไหว้พระจันทร์ในทุกวี่ทุกวันขึ้น 15 ค่ำ เดือน 8 นั่นเอง
เกร็ดประวัติศาสตร์ : เพราะอะไรจะต้องกิน “ขนมไหว้พระจันทร์” ในคืนเดือนเพ็ญ?
การเริ่มรับประทานขนมไหว้พระจันทร์ เริ่มขึ้นคราวแรกในสมัยที่มองโกลเข้ามาปกครองจีน ในครั้งนั้นมองโกลได้รุกรานจีน และส่งทหารไปคุมในแต่ละหมู่บ้าน สร้างความรู้สึกว่าไม่พอใจให้แก่ชาวจีนมากมายก่ายกอง

“หลิวปั๋วเวิน” ก็เลยคิดแผนเรียกร้องให้ชาวจีนร่วมมือกันขับไสมองโกล โดยการเขียนข้อความระบุแนวทางไว้บนกระดาษใบเล็กๆและนำกระดาษไปใส่เอาไว้ภายในขนม ส่งต่อๆกันเพื่อกระจายข่าว ไม่ให้ศัตรูสงสัย เมื่อถึงวันขึ้น 15 ค่ำขึ้น 15 ค่ำ เดือน 8 จากที่นัดพบไว้ ชาวจีนก็จับอาวุธออกมาต่อสู้ขับไสมองโกลให้พ้นแผ่นดิน

ทุกวี่ทุกวันเพ็ญเดือน 8 ก็เลยกลายเป็นวันที่สำคัญทางประวัติศาสตร์ และชาวจีนจะนิยมส่งขนมไหว้พระจันทร์เพื่อระลึกถึงเรื่องดังที่กล่าวมาแล้ว โดยได้กลายเป็นหนึ่งในวัฒนธรรมที่ชาวจีนนิยมทำขนมไส้มงคลเพื่อมอบให้แก่ญาติผู้ใหญ่นั่นเอง
กิจกรรมในวันไหว้พระจันทร์ ทําอะไรบ้าง?
เทศกาลวันไหว้พระจันทร์มิได้จัดขึ้นแค่ในประเทศจีนแผ่นดินใหญ่เท่านั้น แม้กระนั้นญี่ปุ่น ไต้หวัน ฮ่องกง ประเทศสิงคโปร์ รวมทั้งคนเชื้อสายจีนในประเทศไทย ก็ยังรับอิทธิพลดังที่กล่าวมาแล้วมาเป็นส่วนหนึ่งของวัฒนธรรมที่ปฏิบัติสืบต่อกันมา

ในค่ำคืนจะมีการจัดไฟแสง สี เสียง พร้อมตะเกียงสีสันงดงาม เพื่อเฉลิมฉลองวันไหว้พระจันทร์ และมีกิจกรรมครึกครื้นแห่เชิดมังกร และทุกบ้านจะนิยมซื้อขนมไหว้พระจันทร์มารับประทาน จัดพิธีไหว้พระจันทร์ตามความศรัทธา นับว่าเป็นวันที่สมาชิกในครอบครัวจะมาอยู่กันพร้อมหน้า และทำกิจกรรมต่างๆด้วยกัน.